Spektrum autyzmu u kobiet

Autyzm jest często kojarzony z mężczyznami, ale coraz więcej badań i relacji osobistych pokazuje, że także wiele kobiet znajduje się w spektrum autyzmu, choć często nie są one prawidłowo diagnozowane. W tradycyjnych opisach autyzmu, opartych głównie na obserwacjach chłopców, nie uwzględniono unikalnych cech i sposobów, w jaki może manifestować się ten stan u dziewcząt i kobiet. W rezultacie kobiety często pozostają niezauważone przez lata, cierpiąc z powodu błędnych diagnoz i braku odpowiedniego wsparcia.

O stereotypach

Stereotyp autystycznej osoby jako chłopca sprawia, że dziewczęta i kobiety z autyzmem mogą być postrzegane przez społeczeństwo, a nawet przez specjalistów, w sposób zniekształcony. Normy społeczne i oczekiwania dotyczące zachowań dziewcząt oraz ich większa skłonność do maskowania symptomów autyzmu mogą prowadzić do tego, że są one błędnie diagnozowane, często jako osoby z zaburzeniami osobowości, depresją lub innymi problemami psychicznymi.

Ważne jest zatem, aby zwiększyć świadomość na temat autyzmu u kobiet i uwzględniać różnice płciowe w diagnostyce, aby każda osoba mogła otrzymać odpowiednie wsparcie i zrozumienie. Poprawne diagnozowanie i wsparcie dla kobiet w spektrum autyzmu wymaga wrażliwości na różnice płciowe oraz krytycznego spojrzenia na istniejące stereotypy i normy społeczne.

Płeć autyzmu

Teorie próbujące wyjaśnić rzadsze występowanie autyzmu u kobiet, takie jak „skrajnie męski mózg” czy „genetyczna ochrona”, nie uwzględniają tego, że autyzm u dziewcząt może prezentować się inaczej niż u chłopców. Na przykład, autystyczne dziewczęta mogą stosować strategie adaptacyjne, które ukrywają ich trudności w relacjach społecznych czy komunikacji. Ich zainteresowania mogą też różnić się od stereotypowych, męskich zainteresowań, przez co są mniej zauważalne w diagnostyce. W rezultacie, dziewczęta z autyzmem często otrzymują diagnozy później niż chłopcy, a ich specyficzne objawy, takie jak trudności w relacjach społecznych i komunikacji, mogą być niedostrzegane.

Ponadto, nieadekwatna diagnoza i brak wsparcia mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia lękowe czy depresyjne, które są częstsze u autystycznych kobiet niż u mężczyzn. Zrozumienie różnic w przejawach autyzmu w zależności od płci oraz dostosowanie narzędzi diagnostycznych i wsparcia do specyficznych potrzeb kobiet może znacząco poprawić jakość ich życia i zdrowia psychicznego.

O maskowaniu autyzmu u kobiet

Maskowanie autyzmu jest zjawiskiem, które szczególnie często występuje u dziewcząt i kobiet w spektrum autyzmu. Polega na świadomym lub nieświadomym ukrywaniu cech autystycznych i dostosowywaniu się do społecznych norm, aby lepiej funkcjonować w neurotypowym społeczeństwie. Kobiety i dziewczęta często maskują swoje autystyczne zachowania znacznie skuteczniej niż mężczyźni, co wynika z ich większej wrażliwości na społeczne oczekiwania oraz intensywnej socjalizacji do ról płciowych.

Jednym z aspektów maskowania jest powstrzymywanie się od tzw. stimowania, czyli wykonywania powtarzalnych ruchów lub gestów, które pomagają osobom autystycznym regulować emocje. Kobiety w spektrum autyzmu częściej wybierają formy stimowania, które są akceptowalne społecznie, takie jak kręcenie włosów czy skubanie skórek, zamiast bardziej widocznych gestów, takich jak bujanie się czy trzepotanie rękami.

Maskowanie obejmuje także strategię imitacji zachowań społecznych, takich jak kontakt wzrokowy czy odpowiednie reakcje w rozmowie. Dziewczęta mogą nauczyć się, jak sprawiać wrażenie zainteresowanych słuchaczek lub ćwiczyć przed lustrem mimikę i gestykulację, aby lepiej wpasować się w grupę. Często maskowanie jest również związane z powstrzymywaniem się od mówienia o swoich pasjach lub zainteresowaniach, aby uniknąć negatywnej oceny ze strony otoczenia.

Jednak maskowanie jest szkodliwe, ponieważ:

1. Są to wyuczone, a nie intuicyjne zachowania, co pochłania ogromną ilość energii i często prowadzi do wyczerpania (burnout).
2. Osoby w spektrum autyzmu są wielokrotnie bardziej narażone na stany depresyjne, myśli samobójcze i samobójstwo niż osoby neurotypowe.
3. Maskowanie utrudnia diagnozę i otrzymanie niezbędnej pomocy.

O specyfice diagnozowania dziewcząt i kobiet

Kluczowa dla właściwego diagnozowania i adekwatnego wspierania dziewcząt i kobiet w spektrum autyzmu jest znajomość społeczno-kulturowych uwarunkowań płci.

Diagnozowanie dziewcząt w spektrum autyzmu wymaga szczególnej uwagi na subtelne różnice, takie jak specyficzne zainteresowania, reakcje sensoryczne czy trudności w kontaktach społecznych, które mogą różnić się od tych obserwowanych u chłopców. Trudności w kontaktach społecznych u dziewcząt ujawniają się dość późno, czasem dopiero w okresie dojrzewania. Autystyczne dziewczyny odczuwają też większą od chłopców w spektrum potrzebę kontaktów społecznych, ich wybory zawodowe są często związane z ludźmi, pracują na przykład jako lekarki, psycholożki, nauczycielki. Ponadto mają silne poczucie sprawiedliwości społecznej i mocno współodczuwają, kiedy komuś dzieje się krzywda. Kwestionariusz przeznaczony dla rodziców starszych dziewcząt uwzględnia także częste współwystępowanie u nastolatek w spektrum autyzmu zaburzeń depresyjnych, lękowych a także zaburzeń odżywiania.

Wczesne uzyskanie diagnozy jest kluczowe dla dobrostanu dziewcząt i kobiet w spektrum. Późna diagnoza zwiększa ryzyko zaburzeń psychicznych, trudności na rynku pracy i społecznej izolacji. Jednak nawet późne uzyskanie diagnozy ma ogromne znaczenie. Może przynieść ulgę, zrozumienie oraz poczucie przynależności i sensu w życiu.

Może zainteresować Cię też wpis cechy kobiecego autyzmu

O sytuacji kobiet z autyzmem w Polsce

W Polsce brak jest kompleksowych badań dotyczących sytuacji społecznej kobiet w spektrum autyzmu. Jednak na podstawie zagranicznych badań, autobiograficznych książek, blogów oraz wypowiedzi samorzeczniczek, można zidentyfikować pewne powtarzające się doświadczenia autystycznych kobiet. Do najczęstszych wyzwań należą:

• przemoc: doświadczenia przemocy, zarówno psychicznej, jak i seksualnej, są częstsze wśród kobiet w spektrum autyzmu. Ich trudności w rozpoznawaniu i regulowaniu emocji, a także skłonność do zaufania i podatność na manipulacje, mogą sprawiać, że są bardziej narażone na różne formy przemocy.  
• zaburzenia odżywiania i ADHD: w porównaniu do neurotypowych rówieśniczek, dziewczęta w spektrum częściej borykają się z zaburzeniami odżywiania oraz ADHD/ADD.
• problemy emocjonalne i zdrowotne: kobiety w spektrum częściej borykają się z zaburzeniami emocjonalnymi, takimi jak lęki czy depresje. Często doświadczają również problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń żołądkowo-jelitowych, bezsenności oraz chorób autoimmunologicznych (np. Hashimoto, toczeń rumieniowaty).
• trudności w funkcjonowaniu: kobiety w spektrum autyzmu mogą częściej doświadczać  kłopotów z funkcjami wykonawczymi, nadmiernej potrzeba kontroli, perfekcjonizmu, trudności w odczytywaniu sygnałów płynących z ciała, autoagresji oraz wysokiej  podatności na uzależnienia. 
• błędna diagnoza: częściej niż mężczyźni w spektrum, kobiety mogą być błędnie diagnozowane i otrzymywać diagnozy zaburzeń osobowości zamiast spektrum autyzmu.

Jak wspierać kobiety z autyzmem?

Wspieranie kobiet w spektrum autyzmu wymaga empatii, akceptacji oraz dostosowania się do ich unikalnych potrzeb. Kluczowym krokiem jest akceptacja ich tożsamości i odmienności. Zamiast próbować „naprawiać” osobę w spektrum, warto skupić się na zrozumieniu jej indywidualnych wyzwań oraz talentów. Akceptacja oznacza także uznanie ich granic i potrzeb, które mogą różnić się od tych, które są typowe w społeczeństwie neurotypowym. Wspierając je, należy stworzyć bezpieczną przestrzeń, gdzie mogą być sobą, bez presji dostosowywania się do narzuconych norm. Ważne jest również, aby uznawać i wspierać ich pasje, które często pełnią istotną rolę w ich życiu i mogą być źródłem poczucia spełnienia i zdrowia psychicznego.

Wspierając kobiety w spektrum autyzmu, warto również zadbać o to, aby ich głos był słuchany i szanowany. Często doświadczają one poczucia nieważności i lekceważenia swoich odczuć. Ważne jest, aby uważnie słuchać ich doświadczeń i potrzeb, nie minimalizując ani nie ignorując ich trudności. Zmiana rzeczywistości społecznej, w której żyją, a nie ich samych, jest kluczowa. To znaczy, że zamiast zmieniać osoby w spektrum, należy dążyć do adaptacji otoczenia, aby było bardziej inkluzywne i dostosowane do ich potrzeb. Dzięki tym działaniom możemy wspierać je w ich codziennym życiu, umożliwiając im rozwój i pełne uczestnictwo w społeczeństwie.

Czasami warto skorzystać z pomocy specjalistów, takich jak psychologowie czy psychoterapeuci, ale najlepiej tych, którzy znają temat kobiecego spektrum autyzmu i nie będą dążyli do „leczenia autyzmu”.

Specjalizuję się w pracy z osobami w spektrum autyzmu, a w szczególności z kobietami. Jestem psychologiem, psychoterapeutką z ponad 20 letnim stażem zawodowym .Odbyłam  liczne kursy i niezbędne szkolenia do prowadzenia psychoterapii osób w spektrum np.: „Positive Consultant in Autistic Spectrum” oraz warsztaty dotyczące specyfiki dziewcząt i  kobiet w spektrum autyzmu.